Iedereen heeft wel eens stress, de een wat meer en vaker dan de ander. Stress wordt vaak als negatief bestempeld, wat niet altijd even terecht is.
In de breedste zin van het woord is stress alles wat ons uit balans brengt, waardoor we ons best weer moeten doen om terug in de rust stand te komen. In deze blog ga je lezen hoe stress werkt en wat voor prachtig systeem het is.
Laat ik beginnen met te zeggen dat het lichaam echt fantastisch in elkaar zit. Stress is hier een prachtig voorbeeld van.
Stress is eigenlijk niets anders dan een systeem wat geactiveerd wordt om ervoor te zorgen dat we kunnen overleven; het stelt ons in staat om te vechten of vluchten. Best wel een handig systeem dus. Maar waarom is het dan toch zo slecht?
De acute stress
Stel je voor; je loopt in het bos, en in ene zie je daar een jachtluipaard. Je stress systeem wordt geactiveerd. Je hart gaat sneller kloppen, je ademhaling gaat omhoog, je krijgt klamme handjes en je haartjes staan recht overeind, je concentratie vergroot en je neemt werkelijk ieder klein geluidje waar, alles staat op scherp. Je bent klaar om te rennen, vluchten, klimmen dan wel vechten (of te bevriezen).
Dit zijn de dingen die je zelf merkt, maar ondertussen gebeuren er nog veel meer dingen:
- De glucose spiegel stijgt
- Water wordt (her) opgenomen
- Natrium wordt teruggewonnen
- De milt trekt samen
- De lever zorgt voor energie aanmaak dan wel beschikbaarheid
- De darmen worden doorlaatbaarder waardoor de voedingsmiddelen beter beschikbaar zijn
- Het immuun systeem wordt geactiveerd.
Daarnaast vindt er een energie herverdeling plaats, alle energie gaat naar de hersenen, spieren, het hart en het immuun systeem. Dit gaat ten koste van de spijsvertering en de voortplantingsorganen (wie denkt er nu aan voortplanting als het om leven/dood gaat toch).
Dit allemaal zodat je kan rennen, klimmen, vechten dan wel vluchten.
Het systeem wat hierboven geactiveerd wordt heet ook wel het sympatische zenuwstelsel genoemd. Dit wordt door de hersenen geactiveerd en zorgt voor productie van adrenaline en noradrenaline. Naast de snelle neurologische reactie ontstaat er ook een iets minder snelle hormonale reactie middels de HPA-as (hypothalamus, hypofyse en bijnier), zonder het te ingewikkeld te maken komen hier dan onder andere cortisol en aldosteron vrij.
Ok we zijn weer terug in het bos, het was toch geen jachtluipaard die we zagen maar een onschuldige kat met een grote schaduw. We komen weer tot rust onze ademhaling wordt weer rustiger, de hartslag gaat omlaag en de energie verdeling gaat weer terug naar hoe deze hoort te zijn, en het lichaam gaat in de rust/herstel en verteer stand.
De cortisol die geproduceerd werd door de HPA-as die zorgt er nu voor dat de stress prikkel uit gaat en dat ook het immuun systeem weer ‘naar huis gaat’.
Wanneer we weer helemaal rustig thuis op de bank zitten dan is de parasympaticus actief. Deze is de tegenhanger van de sympaticus en brengt rust en herstel met zich mee.
De stress factoren
Tot zo ver was er niets slechts aan het woord stress. Maar zoals helemaal aan het begin al stond is ALLES wat ons uit balans brengt stress. Nu is een klein beetje uit balans brengen hier en daar zelfs gewenst, want daar worden we sterker van en blijven we gezond van maar dit moeten we niet de hele dag en iedere dag gaan doen, dan in dag uit zonder ook te kunnen herstellen.
Wat bijvoorbeeld hele grote stress factoren van een lichaam zijn is het volgende: teveel/ te weinig eten, te weinig slaap, te weinig beweging, temperatuur, pathogenen (ziekte verwekkers), werkdruk, sociale druk, psycho-emotionele druk.
Dit hoeven niet allemaal negatieve dingen te zijn als ruzie, eenzaamheid of een te hoge werkdruk, maar kan bijvoorbeeld ook gepaard gaan met leuke dingen als vakantie, bruiloft of verhuizen.
De gevolgen
De gevolgen van een normale stressprikkel die ook weer uit gaat zodra het ‘gevaar’ voorbij is noemen we een fysiologische reactie. Ofwel het lichaam is hiervoor gemaakt en kan dus met minimale schade/problemen prima gebeuren. Ik bedoel maar als we toch wel met die jachtluipaard te maken hebben zijn de voordelen, namelijk overleven, groter dan de mogelijke nadelen dat we er even een paar dagen van moeten herstellen.
De problemen zitten erin als we te lang gebruik maken van het stress systeem. En wat te lang is.. dat is voor iedereen een beetje anders. Echter kunnen we hier wel wat op verzinnen. Als we het vergelijken met de stressoren van vroeger: geen eten, drinken, temperatuur, dreigende gevaren van wilde dieren en/of ziekte. Dan zouden we met de middelen van toen het niet heel veel langer dan 3 weken volhouden gok ik.
Nu hebben wij lang niet al deze stressoren meer en een heleboel dingen verbeterd als schoon drinkwater, stuk betere hygiëne, en betere medische zorg. Maar daarentegen wel veel meer druk van buiten af (werk, sociaal, en veel meer prikkels van bijvoorbeeld social media.) Waardoor we ongemerkt best wel lang stress kunnen hebben zonder dat we het bewust zijn of dat het nodig is.
Wat nu het probleem is van langdurige stress is dat er ook nadelen aan zitten:
- Het kost veel energie
- Het geeft een hoge bloeddruk
- het behoudt spierspanningen hoog
- Het Immuunsysteem blijft aan staan
- Het verminderd de slaap kwaliteit
- Het zorgt voor minder tijd om te herstellen
- En sommige organen krijgen langere termijn minder energie terwijl andere steeds harder moeten werken.
Het gevolg is dat het er systemen onder druk komen te staan en dat dit als een vicieuze cirkel te werk gaat.
- De hersenen gaan anders werken
- Korter lontje, en minder controle over emoties en je voelt je de hele tijd aangevallen (betrekt alles op jezelf)
- Minder in staat om moeilijke taken op te lossen
- Je geheugen wordt minder
- Welvaart aandoeningen
- Overgewicht, Diabetes
- Chronische vermoeidheid
- Algemeen voor hele lichaam
- Chronische ontstekingen
- Slecht dan wel traag wondherstel
- Vruchtbaarheidsproblemen
- Spijsverteringsklachten
- Te hoog cholesterol, hoge bloeddruk
- Botproblematiek
Persoonlijke factor
En zo kunnen er nog veel meer klachten besproken worden. Ieder lichaam heeft een andere manier van compenseren. Maar voor iedereen een geldt of je er nu last van hebt of niet, te lang een actief stress systeem hebben is NIET goed voor je.
Hoe iedereen omgaat met stress is het persoonlijke tintje eraan. Ieder lichaam compenseert op een andere manier. Zo zal de een klachten krijgen als hoofdpijn terwijl de ander niet meer naar de wc kan of juist naar de wc moet rennen voor de hoge nood. Iedereen ervaart stress anders dat maakt het zo een lastig en ongrijpbaar iets en heeft het op zoveel klachten invloed in negatieve zin.
Daarnaast is er ook nog verschil in dat de een wel stress krijgt van een situatie en de ander nergens last van heeft in dezelfde situatie. Dit heeft met de perceptie te maken. Iedereen heeft onbewust een manier van reageren op situaties. Dit is ook te beïnvloeden maar is het lastigste van alles, dit gaat namelijk om gedragsverandering.
In mijn volgende blog zal ik ingaan hoe je er nu voor kan zorgen dat stress in positieve zin voor je kan werken en je kan voorkomen dat je last krijgt van de stress.
Herken je klachten bij jezelf raadpleeg dan altijd een arts of andere specialist om je te helpen.