Saponine

Saponine is een anti-nutriënt, hier lees je waar het in zit wat de voordelen en nadelen zijn en hoe we de nadelen kunnen omzeilen.

Saponine komt van het Latijnse woord ‘sapo‘, wat zeep betekent. Als een voedingsmiddel gaat bereiden en je ziet zo een mooie schuim laag ontstaan dan is dat de saponine die oplost in water. Je zou dit zelfs als zeep kunnen gebruiken, echter is het wel veel minder krachtig dat de zeep die we nu gebruiken. Ook deze ‘zeep’ heeft reinigende werking. Het schuim wat je ziet in bij frisdranken en bier komt ook door de saponinen.

Wil je niet alles lezen en meteen naar waar saponine inzit? Klik dan hier.

Indeling Saponine

Saponinen zijn glycosiden en vallen in 3 groepen in te delen als je naar de chemische structuur kijkt.

Steroide saponinen

Deze saponine hebben een steroïde basisstructuur. En lijken daarbij ook op onze eigen steroïd hormonen. Ze fungeren dan ook als een voorloper voor de bijnierschors- en geslachtshormonen en kunnen deze dus ook beïnvloeden (zowel positief als negatief) Ze staan dan ook wel bekend als fyto-oestrogenen. Je vind deze vorm van saponinen dan ook in de anticonseptiepil verwerkt.

Steroïdalkaloïde saponinen

In deze vorm zijn de steroïde saponine ook stikstofhoudend. Deze vorm kan serieuze problemen geven aangezien het ons lichaam sterk beïnvloed. Helaas is deze vorm ook erg hitte bestendig, en kan je dus niet zomaar de hoeveelheid verminderen door de manier van bereiden. Hier zal je dus echt op de hoeveelheid moeten letten van wat je eet. Enkele miligrammen kunnen al voor vervelende klachten zorgen.
Nu moet dit ook iets genuanceerd worden, want als je kijkt naar waar de alkaloïde verbinding ook voor wordt gebruikt, zoals morfine, nicotine en cafeïne, lijkt het wel mee te vallen met het gevaar. Wel is het goed om bij je zelf op te letten wat jou lichaam vertelt. Het kan zijn dat het voor jou een veel groter effect heeft op het functioneren van je lichaam dan bij iemand anders in je omgeving.

Triterpenoïde saponinen

Deze vorm van saponine heeft veel positieve effecten. Zo prikkelen ze het slijmvlies in de darm en maag waardoor de doorlaatbaarheid van de cellen toeneemt, dit lukt doordat ze een vetoplossend vermogen hebben. Het gevolg hiervan is dat de voedingsstoffen makkelijker worden opgenomen. Het verhogen van de doorlaatbaarheid is niet selectief en er worden dus ook makkelijker verkeerde dingen opgenomen. Dit kan juist weer voor nadelige effecten zorgen.
Deze vorm heeft verder ook nog een ondersteunend vermogen in het bloedzuiveren doordat ze de toxische stoffen sneller uit de nieren wordt afgegeven waardoor je ze sneller kan uitplassen.

Waar zit saponine in

Naar schatting zit saponine in 3 van de 4 plantensoorten. Alleen zoals je al in de omschrijving hierboven hebt kunnen lezen is niet alles slecht. Ik zal dus ook proberen de ‘goede’ en de ‘kwade’ van elkaar te scheiden voor zover het bekend is.

Geassocieerd met gezondheidsvoordelen:

  • Knoflook,
  • Asperge,
  • Ui,
  • Bittermeloen,
  • Spinazie,
  • Verschillende kruiden,
  • Verschillende wilde planten,
  • Fenegriek,
  • Yam,
  • Sarsaparilla,
  • Helmkruid,
  • Zoethout,

Geassocieerd met gezondheidsnadelen:

  • Graan,
  • Peulvruchten,
  • Sojabonen,
  • Erwten,
  • Tomaten,
  • Aubergine,
  • Paprika,
  • Aardappelen,
  • Pinda’s

Overig

  • Wortels,
  • Knollen,
  • Bladeren,
  • Bloemen,
  • Zaden.

Wat doet saponine

Deze anti-nutriënt is een uitzonderlijke, naast nadelen heeft deze ook voordelen en wordt zelfs therapeutisch ingezet. Zo kan het ingezet worden voor laxeren, vocht afdrijving, ter ondersteuning van het immuunsysteem, bevordering van de spijsvertering en het ondersteunen van de gewrichten. Het zou zelfs bij sommige mensen een positieve invloed hebben op de cholesterol huishouding.

Saponinen hebben een werking waardoor ze vetten kunnen oplossen. Hierdoor veranderd de doorlaatbaarheid van celmembranen (deze bestaan voor een groot deel uit vetten of vetachtige stoffen). Wanneer saponine met lectine in aanraking komt (zit in veel dezelfde planten en groenten) zorgt de lectine ervoor dat de saponine oplost.
Doordat de saponine oplost worden de voedingsstoffen beter opgenomen. Echter de verkeerde stoffen ook. Nu is het zo dat de saponine ook de afvoer van de toxische stoffen bevordert. Hierdoor werkt het ook op een zuiverende manier. In de darmen heeft saponine een gunstig effect, echter komt het in de bloedbaan terecht dan zal het wel schade aanrichten en ervaar je hier klachten van.

De nadelen

Het is zeer individueel bepaald welke klachten je kan ervaren. Enige symptomen die je kan ervaren.

  • Winderigheid
  • Moeheid na de maaltijd, de diner dip
  • Hoofdpijn, sufheid, concentratieproblemen
  • Huidproblemen zoals jeuk, eczeem en acne
  • Vocht vasthouden, zoals opgezette handen en voeten, wallen onder de ogen
  • Veel slijmvorming, loopneus schrapen van de keel, volle bijholte
  • Luchtwegaandoeningen zoals chronisch hoesten (niet ziekelijk)
  • Stijve, pijnlijke gewrichten
  • Zwakke blaas (vaak plassen) of chronische blaasontsteking
  • Buikpijn en gasvorming tijdens de maaltijd (boeren, winderigheid)
  • Oprispingen, zuurbranden, maag van streek
  • Prikkelbare darm (PDS)
  • Hyperactiviteit
  • Wisselende bloedsuikerspiegels, zoals hangry, trillingen en flauwtes
  • Ontstekingen, slecht herstellend vermogen, door een actief immuunsysteem

De voordelen

Saponinen hebben positief effect op de spijsvertering, de energiestofwisseling, de hormonale regulering, de bloedsomloop en de ontgifting van het lichaam.

Zo kan het therapeutisch ingezet worden voor laxeren, vocht afdrijving, ter ondersteuning van het immuunsysteem, bevordering van de spijsvertering en het ondersteunen van de gewrichten. Het zou zelfs bij sommige mensen een positieve invloed hebben op de cholesterol huishouding.

Ga niet zelf met supplementen experimenteren overleg dit altijd met een deskundige.

Saponine verminderen in de voeding

Bij een hoop van de voedingsmiddelen zit de saponine in de laag en lost het op met water. Dit is het schuim wat je ziet bij het koken. Wil je bijvoorbeeld je bonen niet koken? Dan werkt het ook om je boontjes in een pan met water voor geruime tijd te laten weken.

Kunnen we nog meer doen?

Ja zeker, zoals je ondertussen hebt gelezen is het een zeep-achtige stof, je zou hier dus zelf allerlei producten van kunnen maken. Vroeger werd door gebruik te maken van deze stoffen wasmiddel gemaakt, maar ook douchegel. Zeker voor de mensen die een gevoelige huid is dit interessant om hiermee te gaan experimenteren.

Houdt er rekening mee dat vaak de natuur al veel oplossingen heeft, dus ga je met kruiden werken of met planten, gebruik deze dan in het geheel. De stoffen die erbij zitten zorgen dat er een goede samenwerking kan ontstaan wat de effectiviteit weer bevorderd.

Bronnen